malawi-urologie

BLANTYRE 28 juli 2014
Toshiba op het plastic tuintafeltje, Mzuzu koffie erbij, op de “konde” – het terras. Mercy en Mwali , de cleaning ladies, zijn er voor de wekelijkse schoonmaak. Van het appartementje bedoel ik. Samen met een Pakistaanse anesthesist woon ik in een verpleegstershostel. Wij hebben elk een van de 2 aangebouwde studio’s. Op afstand lijkt het geheel net “malawi state prison”. Grote muur eromheen met er bovenop schrikdraad. Gisteren kwam de watchman zeggen dat ik de ijzeren tralies s nachts dicht moest doen ook al zit er geen hangslot op. “But you are here to protect me isn’it? I expect you make rounds at night ?”. Maakte geen indruk. De guards zijn als de dood voor inbrekers / beroving, niet geheel onterecht trouwens, en sluiten zichzelf meestal dan ook in achter een zelfde traliehek. Om vervolgens in een zoete slaap te vallen. Net als ik. Slaap heerlijk hier sinds ik een 3e deken heb kunnen krijgen.

Ben nu nu 4 weken in Malawi en 3 daarvan snipverkouden. Mijn neus en voorhoofd zitten nog vol, maar “de crisis” is over gelukkig. Het is nl. verdraaid koud deze maanden hier. In huis kun je eigenlijk niet zonder kachel (elektrisch straalkacheltje) en ik slaap zoals gezegd onder 3 dekens. Toen we in Nguludi zaten in de jaren 83-86 waren juni-aug de maanden van “chiperoni”. Dagen-, wekenlang een miezerig druilerig soort mist met natte kou. Er zijn nu ook dat soort dagen, gelukkig afgewisseld met iets warmer weer. Dan is het heerlijk, 26-28 graden, koel briesje. Gisteren stormde het weer met regen en kou. Een groot verschil met Europa natuurlijk: om 6 uur is het na een korte schemering pikdonker. Patsboem, zo ineens! Als gevolg ga je ook vaak vroeg te bed. Is eigenlijk ook wel een natuurlijk ritme. Uitgaansleven is er niet echt. Ik heb ook nog niet veel contacten natuurlijk. Ben ook vaak te moe na lange werkdag. Eind van de week gaan we wel met een groepje artsen naar “chez Mackie”. Dan neem ik een G&T (en nog een) en mijmer bij de prachtige zonsondergang.

‘s Avonds niet over straat gaan na zonsondergang. Ook niet in auto gaan rijden in donker. Levenssgevaarlijk. Lopend krijg je een klap op je kop, of erger en wordt je getild. In het verkeer zijn de vele onverlichte voetgangers en fietsers niet of te laat herkenbaar. Ook lastig. Tegenliggers hebben vaak 1 koplamp en dan is het maar raden aan welke kant je er langs zult gaan: “malawian roulette”. Overdag is er geen enkel probleem.
Ik cruise in een oude rammelende Toyota Corolla, ooit groenig blauw van kleur, en nu met gepaste ingedeukte re achter deur. “couleur locale”. Niet mijn schuld trouwens. In de garage reed een vorkheftruck per ongeluk…..Elke keer stap ik in aan de verkeerde kant, in Malawi zit het stuur nl. aan de rechterkant. Er is hier linksrijdend verkeer. Ga dan boodschappen doen in een giga shopping mall, “shoprite” ,zuid afrikaanse keten waar je alles kunt krijgen: vlees, aardapp, verse groente, fruit , koffie , koekjes, wijn, bier etc. Ben niet zo’n markt ganger. Met groot plezier sta ik dan te koken en ben zeer enthousiast over de smaak van mijn product.

Het was in het begin wel erg wennen aan het alleen zijn. Nu kan ik daar wat beter mee omgaan, waarschijnlijk komt er over een paar weken wel weer een verlangen naar Sonja en rest van het team. Wat erg helpt is de moderne telecommunicatie. Met de recent aangeschafte smartphone is het eenvoudig (nou ja eenvoudig?) skypen en middels mijn persoonlijke hotspot (nee, dat is wat anders dan …) zit ik zo op het net. Internetten gaat ook prima , pijlsnel bovendien. Deze zaken zijn hier en elders in Afrika zeer goed ontwikkeld. Net alsof Afrika de papieren fase heeft overgeslagen. Het verkrijgen van zo’n voorziening is ook heel wat eenvoudiger dan bijv. in NL!! Je legt een paar Kwacha’s neer en hup je hebt een telefoon, of SIM kaart, alleen bellen/SMS of met gewenste “bundels”. Opladen van je beltegoed doe je met overal op straat verkrijgbare tegoedkaartjes, waarmee je via een “kras” kode je telefoon oplaadt. Het straatbeeld verschilt dan ook niet van de nederlandse situatie: iedereen loopt met zijn telefoon te pielen. Ook tijdens medische ochtend rapport, grote visite, op de OK, overal en altijd staan ze met dat ding te klooien. SMS , of “tex-ten” zoals het hier heet is erg polulair en handig. De Malawiaan belt je en is dan altijd heel kort van stof. Of hij tekst je met verzoek terug te bellen. Dan tekst ik om te pesten: “why?”.

De bedoeling van mijn aanwezigheid is mee te helpen bij verbeteren van de urologische zorg en vooral van de opleiding in dit grote opleidings ziekenhuis. Het Queen Elisabeth Central Hospital, QECH. De urologie wordt hier verzorgd door een algemeen chirurg met jarenlange afrika ervaring en speciale belangstelling voor de urologie. Hij is tevens jezuit , heel apart dus. In weekenden moet hij reglmatig de mis verzorgen in zijn parochie. Het is nu samen uitzoeken of en vooral hoe ik hier een nuttige bijdrage kan leveren. Er is werk genoeg, daar is geen twijfel aan. Aan het eind van deze 3 mnd moet er hopelijk geconcludeerd worden dat er veel reden is om mij opnieuw uit te nodigen voor een herhaald bezoek(en).

Het ziekenhuis is groot, uitgestrekte laagbouw-paviljoens verbonden door overdekte looppaden. De situatie op de afdeling is voor een westerling niet te bevatten. Wat eerst vooral lijkt op te vallen is overal chaos, smeerlapperij, patienten in bed, ernaast, eronder, in de gang , overal. Etterende wonden, amputatiestompen. Overal zooi. Malawianen, geen van allen ruimen niets op. Er is nu in dit kolossale ziekenhuis 2 dagen geen water geweest, gewoon geen water, nergens. Gebroken leiding. Hoorde zojuist het nieuws: “there is water”. Nou dan kunnen we morgen misschien weer opereren. Het vervelende (althans voor Malawi) is dat dit 30 jaar geleden precies hetzelfde was. In al die tijd dus niets veranderd. Dart betekent ernstige achteruitgang dus.
Dest te bewonderenswaardiger dat er toch zoveel voor elkaar komt. Op alle niveaus proberen de mensen met hun bekende goedlachse instelling er wat van te maken. Groot respect heb ik voor de medische staf die hier ondanks alle, besechreven handicaps zich dagelijks inzet. Het hoofd van de afdeling een malawiaanse orthopeed leidt iedere ochtend het ochtendrapport. Met ongelooflijk geduld en vooral met liefde en respect voor de studenten / assistenten bevraagd hij de mensen. Nooit maakt hij iemand belachelijk ook al moet hij (met een hoorbare zucht soms) telkens weer het zelfde herhalen.

Urologisch gesproken veel blaascarcinoom (schistosomiasis) maar dan in vergevorderd stadium . Bijna allemaal lokaal uitgebreid met hematurie, anemie, hydronefrose. De kanker komt soms de plasbuis uitgroeien. Ook wel prostaatca. We doen dan ook regelmatig “palliatieve” cystectomie-en! Een onhollands idee. Maar er is geen radiotherapie. Urethra stricturen waarvoor bougissage of SP-cath. Heel veel BPH en al die mannen krijgen een catheter want er is onvoldoende staff en OK capaciteit. Daar liggen mogelijkheden voor mij omdat er wellicht OK capac extra gerealiseerd kan worden. Geen steenlijden, of heel weinig. Weinig niertumoren, wel bij kinderen grote Wilms tumoren. Kinderen worden door kinderchirurgen behandeld. Er is gebrek aan alles: a blokkers, verband, spierverslappers op OK, iv contrast voor IVP, ga zo maar door. You name it en het is er niet. Wel hebben we een eigen echo apparaat en doen daarmee de urologische work-up van patienten ( echo + starre cystoscopie ).

Bezoek aan Nguludi Mission Hospital, waar we 30 jaar geleden woonden en werkten was heel ontroerend. Prachtig ziekenhuisje, fraaie setting in de heuvels hier in de omgeving zo’n 15 km van Blantyre. Sr Mercy was de enig overgebleven daughter of wisdom. Hartelijk weerzien. Het ziekenhuis staat alleen leeg. Want de patienten moeten betalen in de missie ziekenhuizen. En er zijn nu overal vernieuwde of nieuwgebouwde overheids ziekenhuizen waar de zorg gratis is. Zo was ik in Chiradzulu waar een werkelijk prachtig, groot ziekenhuis is gebouwd. Ik herinner me nog de smerige ouwe troep van het voormalige district ziekenhuis. Toen gingen ze allemaal naar Nguludi, ook al moest je betalen. De missieziekenhuizen dienen zich te herorienteren op hun toekomst. Wellicht zullen ze het algemene karakter moeten verlaten en een meer dedicated bestemming moeten zoeken, bijvoorbeeld urologie! Dat zou vele belangen dienen.

Wandelen kan nu eigenlijk heel goed want het is heerlijk weer. Toch voel je je niet echt vrij en op je gemak. Mijn Pakistaanse buurman en ik blijven dan ook op de grote asfaltwegen hier in de omgeving. Het autoverkeer is druk. Officieel moet je een rijbewijs hebben in Malawi. Er wordt volgens mij een vrij liberale rijstijl onderwezen. Hard rijden in je witte Toyota landcruiser (de typische NGO bak) terwijl de weg vol is met voetgangers is ook een veel beproefde rijstijl. met aslgevolg, je raadt het ernstige verkeersongevallen. Openbaar vervoer is gebaseerd op private kleine busjes, zoals overal elders in Afrika. Oude krakkemikkige vehikels, produceren dikke blauwe rookwolken en gedragen zich als “piraten”: stoppen acuut, overal en stuiven ook zonder pardon weer de weg op. Het went wel. Ze zijn overigens ook een gretige prooi voor de politie controleposten.

Deze politie check points of “road blocks” kende ik al uit het verleden en zijn een fenomeen op zich. Het is zaak bij nadering van dit road block te stoppen op enige afstand. Dat dwingt de politieman of –vrouw nl. om (dat hele eind….) naar je toe te lopen. Dat alleen al, waarschijnlijk samen met je blanke huid is vaak reden voor de official om met een traag en lui gebaar de blokkerende drum op zij te schuiven. In andere gevallen staat de politieman zelfs niet op uit zijn stoel onder de schaduwrijke boom en trekt aan het touw waarmee de slagboom omhoog gaat. Met een vrolijk, altijd vrolijk blijven “zikomo” ga je er dan vandoor. In andere gevallen komt een politieman of (vaak adipeuze) –vrouw heel langzaam naar je toe lopen. De mannen zijn iha uiterst beleefd en vragen toestemming om naar je verzekering te kijken. Dan loopt om voorzijde heen, inspecteert de op de voorruit geplakte verz stickers en keert wederom tergend langzaam naar jouw zijde terug. Of het is in orde en dan bedankt hij weer beleefd of er wordt nog naar rijbewijs gevraagd. Als ik hem dan het internationale rijbewijs overhandig wordt dit langdurig bestudeerd om vervolgens te retourneren, ws. zonder er iets van te begrijpen. Doe ik zelf ook niet trouwens. Heb je wel eens zo’n int rijbewijs bekeken? Abekadabra!! Afijn, de dames komen uiteindelijk na aanzielijk lomper gedrag tot dezelfde clearance en vroem…..daar gaan we weer. Geweldig. Trouwens , op iedere wat langere rit, bijv. naar Lilongwe moet je rekening houden met bekeuringen voor “speeding”. Je wordt nl. verondersteld precies ter hoogte van het bord 50km ook 50 te rijden. Probleem is dat deze borden vaak ontbreken. En ze zijn heel trot op hun speedguns. Gelukkig is de hoogte van de bekeuring al jarenlang 5000 Kwacha en is de Kwacha inmiddels sterk gedevalueerd. 5000Kwacha is nu <10 euro. Je krijgt een keurige kwitantie (met carbonpapier x3 uitgeschreven ter plekke) en soms valt er te onderhandelen.

Ach er is zoveel te vertellen. De malawianen, het zijn er elke dag meer (snelle bevolkingsgroei) ze zijn altijd opgewekt en vriendelijk, er is veel, heel veel armoede en dat naast een zichtbaar groeiende middenklasse die haar rijkdom graag toont. Ontwikkeling is er wel degelijk maar gaat heel traag. Het gevaar van zo'n reisverhaal is dat je de zaken ridiculiseert. Eigenlijk kun je alleen beschrijven en vaststellen dat het anders gaat dan bijv. in NL.

De wereld ontwikkelt zich ondertussen pijlsnel en mijn vrees is dat ze niet wacht op Malawi. Gelukkig laat de malawiaan zijn humeur daar niet door verpesten. Je kunt niet anders dan van dit land houden.

Wel tot zover de eerste indrukken uit Malawi, the warm heart of africa.